Groot feest voor de aardappel: voortaan wordt hij jaarlijks op 30 mei gevierd tijdens de Internationale Dag van de Aardappel. Deze dag, gesteund door de Verenigde Naties, is een eerbetoon aan het basisvoedingsmiddel waarvan de aanwezigheid op ons bord vanzelfsprekend lijkt, maar dat wereldwijd een revolutie heeft teweeggebracht in de voedingspatronen.

De aardappel door de eeuwen heen

De aardappel komt oorspronkelijk uit het Andesgebergte in Zuid-Amerika en werd er ook “de bloem van de oude Inca-beschaving” genoemd. Voor de Inca’s was de aardappel het belangrijkste gewas. In de 16de eeuw werd de aardappel in Europa geïntroduceerd en van daaruit verspreidde hij zich naar de rest van de wereld. Op vijf eeuwen tijd is de aardappel een belangrijk voedingsgewas geworden voor diverse boeren en consumenten over heel de wereld. Vandaag staat het op de derde plaats na rijst en tarwe.

De introductie in Europa zorgde ervoor dat de bevolking minder afhankelijk werd van graangewassen als basisvoedsel. Op die manier droeg de aardappel bij aan het verstedelijkingsproces door het voedselaanbod te vergroten. Ook in China werden dankzij de aardappel mensenlevens gered door hongersnood tegen te gaan ten tijde van de Qing-dynastie. In tijden van conflict, denk bijvoorbeeld aan Wereldoorlog II, speelden aardappelen een belangrijke rol omdat ze relatief hoge opbrengsten genereren en kunnen geconsumeerd worden met minimale verwerking.

Maar er is ook een andere kant aan de medaille. De Grote Hongersnood van Ierland in de jaren 1840 is dan weer een voorbeeld van hoe een gebrek aan genetische diversiteit en diverse teeltsystemen rampzalige gevolgen kan hebben. De aardappelziekte, veroorzaakt door phytophthora infestans, decimeerde toen de opbrengst. Mislukte oogsten leidden tot wijdverspreide hongersnood en emigratiegolven.

Lange weg tot erkenning

De Internationale Dag van de Aardappel is er niet zomaar gekomen. Links en rechts bestond er wel al een Dag van de Friet, zoals bijvoorbeeld in de VS en Canada, en in Peru was er al een Dag van de Aardappel die op 30 mei plaatsvond. “Binnen het World Potato Congress, een internationaal netwerk van aardappelprofessionals, is dan het idee ontstaan om een echte internationale dag van de aardappel in het leven te roepen”, vertelt Romain Cools, voormalig CEO van Belgapom en op dat moment voorzitter van het World Potato Congress (WPC).

Een zoektocht leerde de initiatiefnemers dat er een procedure tot erkenning moest opgestart worden bij de Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) van de Verenigde Naties. Die procedure bepaalde dat WPC geen initiatief kon nemen, maar dat dit moest komen van een lidstaat die ook bij de VN is aangesloten. Een andere Belg, André Devaux, die lang voor het International Potato Center (CIP) heeft gewerkt, sprak zijn netwerk aan. Hij kreeg de regering van Peru, de historische bakermat van de aardappel, zover om het initiatief te nemen voor zo’n erkenning. Vervolgens sprongen ook Ierland, Canada, China, België en Australië mee op de kar.

“Met de steun van deze lidstaten en na intens lobbywerk bij FAO raakte het dossier van de aardappel uiteindelijk dan toch op de agenda van de algemene vergadering van de Verenigde Naties in New York. Daar werd het unaniem goedgekeurd en daarmee is de Internationale Dag van de Aardappel eindelijk een feit geworden”, herinnert Cools zich. Als datum werd gekozen voor de Peruaanse dag van de aardappel: 30 mei. In Noordwest-Europa valt deze datum zowat tussen twee seizoenen in, maar in Latijns-Amerika ligt dat anders, daar is het de periode dat de oogst net achter de rug is.

Pakje friet in Brussel

In de aanloop naar de eerste ‘Internationale Aardappeldag’ werd maandag al gevierd met een pakje frieten. Federaal minister van Landbouw David Clarinval (MR), zijn Ierse ambtgenoot Charlie McConalogue, een vertegenwoordiger van het FAO en de Peruaanse ambassadeur in België kwamen naar Brussel afgezakt om het startschot in ons land te geven.

“Mijn land is heel trots op zijn bijdrage aan het goede leven en het goede eten in de wereld”, aldus ambassadeur Luis Enrique Chávez Basagoitia. Met een internationale dag “vieren we niet alleen de vriendschap tussen de volkeren, maar vooral ook een product dat een centrale rol heeft gespeeld om de wereld, en in het bijzonder Europa, te redden van de hongersnood”. De aardappel is in de zestiende eeuw vanuit de Andesregio naar Europa gekomen en is sindsdien volgens de VN een basisvoedingsmiddel geworden voor twee derde van de wereldbevolking vanwege zijn aanpassingsvermogen aan verschillende klimaten en zijn voedingswaarde.

Economische waarde voor België

Minister Clarinval benadrukte dat de aardappel niet alleen in de Belgische keuken, maar ook in de Belgische economie een belangrijke rol speelt. België is de grootste uitvoerder van diepvriesfrieten ter wereld. In totaal werken er in ons land meer dan 7.500 mensen rechtstreeks of onrechtstreeks in de aardappelsector, in fabrieken, de handel of de landbouw. De aardappelverwerkende sector groeide de afgelopen decennia exponentieel. Afgelopen jaar werden in totaal 6,2 miljoen ton aardappelen verwerkt.

Volgens Raschad Al-Khafaji, directeur van het verbindingskantoor van de FAO in Brussel, moeten consumenten “zich goed bewust zijn van het belang van deze producten, die bijdragen aan de voedselzekerheid en een rol spelen in onze identiteit, geschiedenis en cultuur”. Hij waarschuwde ook dat “de voedselzekerheid op wereldvlak nog niet gegarandeerd is, integendeel, we gaan wat achteruit”. 

Potentieel nog niet bereikt

De aardappel is volgens FAO dan ook één van de antwoorden in de strijd tegen honger en armoede en om de bedreigingen voor het milieu het hoofd te bieden. Aardappelen zijn de op twee na meest gegeten voedselgewassen, na rijst en tarwe, maar hebben hun volledige potentieel nog niet bereikt. Vandaag wordt de aardappel wereldwijd in 159 landen geteeld op een totale oppervlakte van 17,8 miljoen hectare. Jaarlijks wordt er 374 miljoen ton aardappelen geoogst. Tussen 2000 en 2020 is het wereldwijde areaal aardappelen met 17 procent afgenomen, terwijl in die periode de productie met meer dan 11 procent is toegenomen. De opbrengst kan nog verder stijgen, aldus FAO.

Daarnaast is het volgens FAO belangrijk om de genetische diversiteit van de geteelde variëteiten en van de teeltsystemen te behouden. Wereldwijd zijn er ongeveer 5.000 aardappelvariëteiten. “Het is net die genetische rijkdom die de aardappel veerkrachtig en aanpasbaar maakt aan verschillende omgevingsfactoren en klimaatverandering”, klinkt het nog.

Bron : vilt.be